Ulugʻbek Rasadxonasi – Samarqanddagi Astronomiya Tarixining Durdonasi

Ulugʻbek rasadxonasi – bu Oʻzbekistonning Samarqand shahrida joylashgan dunyoga mashhur astronomik yodgorlik. U XV asrda buyuk astronom va davlat arbobi Mirzo Ulugʻbek tomonidan qurilgan boʻlib, oʻz davrining eng ilgʻor ilmiy markazlaridan biri hisoblanadi. Rasadxona nafaqat Oʻzbekiston, balki butun dunyo astronomiya tarixi uchun muhim ahamiyatga ega.

Ulugʻbek Rasadxonasi Tarixi

Ulugʻbek rasadxonasi 1424–1428 yillarda qurilgan. U oʻz davrining eng yirik ilmiy markazlaridan biri boʻlib, unda dunyoning turli burchaklaridan kelgan astronomlar va olimlar ishlagan. Rasadxona asosan Quyosh, Oy, sayyoralar va yulduzlar harakatini oʻrganishga bagʻishlangan.

Ulugʻbekning “Zij-i Jadidi Gʻurganiy” (Yulduzlar jadvali) asari shu rasadxonada tuzilgan boʻlib, u oʻz davrining eng aniq astronomik maʼlumotlarini oʻz ichiga olgan. Bu asar keyinchalik Yevropa va Osiyo olimlari uchun ham qoʻllanma boʻlib xizmat qilgan.

Rasadxona Arxitekturasi va Qurilishi

Ulugʻbek rasadxonasi oʻzining noyob arxitekturasi bilan ajralib turadi. Uning asosiy qismi – ulkan meridian sekstant boʻlib, u yerda astronomik kuzatishlar olib borilgan. Sekstant radiusi 40 metrga yaqin boʻlib, bu oʻz davri uchun ajoyib muhandislik yutugʻi hisoblanadi.

Rasadxona binosi oʻz davrining eng ilgʻor texnologiyalari asosida qurilgan. Uning devorlari astronomik asboblar va oʻlchovlar bilan jihozlangan boʻlib, bu esa aniq kuzatishlar oʻtkazish imkonini bergan.

Rasadxonaning Bugungi Kuni

XVII asrda rasadxona vayron qilingan boʻlsa-da, XX asrda arxeologlar tomonidan qayta kashf etilgan. Hozirgi kunda Ulugʻbek rasadxonasi muzey sifatida faoliyat yuritadi. Muzeyda quyidagilarni koʻrish mumkin:

• Rasadxona qoldiqlari va arxeologik topilmalar.
• Astronomik asboblar va oʻlchov uskunalarining nusxalari.
• Ulugʻbekning “Zij-i Jadidi Gʻurganiy” asarining nusxalari.
• Astronomiya tarixiga oid eksponatlar va maʼlumotlar.

Nima uchun Ulugʻbek Rasadxonasiga Tashrif Buyurish Kerak?

• Dunyo astronomiya tarixining eng muhim yodgorliklaridan birini koʻrish.
• Mirzo Ulugʻbek kabi buyuk olimning ilmiy merosini oʻrganish.
• Samarqandning boy madaniy va ilmiy tarixi bilan tanishish.
• Astronomiya va tarixga qiziqishi borlar uchun noyob imkoniyat.

Ulugʻbek rasadxonasi – bu nafaqat Oʻzbekiston, balki butun insoniyat uchun muhim ilmiy merosdir. Agar siz Samarqandga tashrif buyursangiz, bu ajoyib yodgorlikni koʻrishni unutmang!